11 października 2016,  Strefa zielarsko-medyczna

Dna moczanowa

Dna moczanowa spowodowana jest odkładaniem w tkankach kryształów moczanu sodu. Najczęściej zajmuje stawy, co objawia się atakami bardzo silnego bólu, obrzękiem i ograniczeniem ruchomości zajętego stawu. W zaawansowanej postaci choroby dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia narządu ruchu, a także do zajęcia innych narządów (uszkodzenia nerek, kamicy moczowej).

Dnie moczanowej często towarzyszą inne choroby cywilizacyjne:

• nadciśnienie tętnicze,
• choroba niedokrwienna serca,
• otyłość,
• cukrzyca,
• zaburzenia lipidowe.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu dny moczanowej

• Uwarunkowania genetycznie, powodujące zaburzenia w metabolizmie kwasu moczowego
• Płeć męska – mężczyźni chorują 7 razy częściej niż kobiety
• Wiek – bardzo rzadko chorują osoby poniżej 30. roku życia; u kobiet dna występuje dopiero po menopauzie
• Dieta – spożywanie produktów bogatych w puryny
• Nadużywanie alkoholu (zwłaszcza piwa i silnych alkoholi)
• Nadwaga, otyłość, nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca, cukrzyca, zaburzenia lipidowe, czyli choroby cywilizacyjne, które często występują razem jako tzw. zespół metaboliczny i znacznie zwiększają ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych
• Leki – niektóre leki zwiększają stężenie kwasu moczowego: kwas acetylosalicylowy (aspiryna; w dawkach <2 g/d), leki moczopędne, cyklosporyna
• Niedawny uraz lub operacja
• Odwodnienie
• Zakażenie
• Inne ciężkie choroby (np. nowotwory)
• Stan po przeszczepieniu narządów

Objawy dny moczanowej

W dnie moczanowej wyróżnia się następujące etapy:

• okres bezobjawowej hiperurykemii
• ostre napady zapalenia stawów
• okresy międzynapadowe
• dnę przewlekłą (zaawansowaną).

Choroba najczęściej rozpoczyna się atakiem zapalenia pojedynczego stawu – najczęściej jest to staw podstawy palucha (czyli znana powszechnie „podagra”), ale mogą to być również inne stawy. Bardzo silny ból stawu pojawia się najczęściej w nocy i osiąga największe nasilenie w ciągu kilkunastu godzin, stając się trudnym do zniesienia. Zajęty staw jest obrzęknięty, skóra nad nim zaczerwieniona i gorąca, następuje złuszczanie naskórka. Często występują również: gorączka, dreszcze i uczucie ogólnego rozbicia.

Dolegliwości stopniowo mijają w ciągu kilku dni do dwóch tygodni (nawet nieleczone). Chociaż z reguły zapalenie dotyczy jednego stawu, może też wystąpić zapalenie kilku stawów w tym samym czasie lub dolegliwości „przenoszą się” z jednego stawu na kolejny. Po pierwszym ataku dny następuje okres wycofania objawów choroby. Jeśli nie wdroży się odpowiedniego postępowania, występują kolejne ataki, które stają się coraz częstsze i zajmują kolejne stawy.

Dna przewlekła

Po kilkunastu latach dna moczanowa z reguły przechodzi w fazę przewlekłą, w której objawy choroby, zazwyczaj o dużo mniejszym nasileniu, występują stale. Odkładające się w stawach złogi kryształów moczanu sodu powodują niszczenie chrząstki i nasad kostnych (tworzą się nadżerki), a także otaczających ścięgien i więzadeł, co prowadzi do zniekształceń stawów i niesprawności.

Złogi kryształów powstają również w innych miejscach organizmu, formując tzw. guzki dnawe. Na skórze pojawiają się najczęściej na małżowinach usznych i w okolicy stawów stóp i rąk. Czasami z ich wnętrza wydobywa się biała substancja przypominająca konsystencją mokrą kredę; niekiedy dochodzi do ich bolesnego zapalenia. Guzki dnawe pojawiają się również w narządach wewnętrznych (niekiedy wymagają różnicowania z innymi chorobami). Mogą być na tyle duże, że uciskają okoliczne nerwy, wywołując m.in. zespół cieśni kanału nadgarstka, dlatego czasami konieczne jest ich operacyjne usunięcie.

W dnie zaawansowanej dochodzi do uszkodzenia różnych narządów wewnętrznych – głównie choroby nerek i kamicy moczowej. Na tym etapie u większości pacjentów występują również inne choroby: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu 2, zaburzenia lipidowe oraz otyłość. Prowadzą one do przyspieszonego rozwoju miażdżycy i wystąpienia groźnych dla życia powikłań, takich jak zawał serca i udar mózgu.

W przypadku ostrego napadu zapalenia stawów konieczny jest pilny kontakt z lekarzem, który oceni, czy przyczyną dolegliwości jest dna moczanowa (podobne objawy mogą występować w przebiegu innych chorób, np. w zakażeniu stawu) i zastosuje odpowiednie leczenie. Pacjenci z dną moczanową powinni pozostawać pod stałą opieką reumatologa.

Ulgę mogą przynieść okłady z lodu, zaleca się również unieruchomienie zajętego stawu (po ustąpieniu ostrych objawów należy wrócić do normalnej aktywności i ćwiczeń usprawniających).

W leczeniu ostrego napadu dny stosuje się m.in. kolchicynę, niesteroidowe leki przeciwzapalne (niektóre dostępne są bez recepty) i glikokortykosteroidy. Bardzo ważne jest szybkie potwierdzenie rozpoznania oraz walka z czynnikami sprzyjającymi dnie moczanowej, aby zapobiec jej dalszemu postępowi.

 

LECZENIE

Zmiana stylu życia

W leczeniu dny moczanowej najważniejszą rolę odgrywa zmiana stylu życia, często wystarczająca do utrzymania prawidłowego stężenia kwasu moczowego i zapobieżenia napadom.

Najważniejsze zalecenia to:

• utrzymanie prawidłowej masy ciała
• właściwa dieta – należy unikać pokarmów zwiększających stężenie kwasu moczowego, przede wszystkim mięsa, podrobów, owoców morza, a także produktów zawierających fruktozę (np. słodkich napojów); korzystne jest spożywanie warzyw, chudego nabiału, orzechów, oraz uzupełnianie witaminy C
• ograniczenie spożycia alkoholu (zwłaszcza piwa i mocnych alkoholi)
• zaprzestanie palenia tytoniu
• dbanie o kondycję fizyczną
• prawidłowa kontrola ciśnienia tętniczego oraz stężenia glukozy i lipidów
• odpowiednie nawodnienie organizmu, zwłaszcza jeśli występuje kamica moczowa (wypijanie co najmniej 2 l płynu w ciągu doby).

Dna przewlekła

Celem leczenia jest zahamowanie postępu choroby oraz leczenie jej powikłań. Najczęściej stosowanym lekiem jest allopurynol, który hamuje produkcję kwasu moczowego; podobnie działa jego nowszy odpowiednik – febuksostat. Leki te można stosować u osób z prawidłową czynnością nerek, u których nie stwierdzono kamicy nerkowej. Fenofibrat (lek stosowany w leczeniu zaburzeń lipidowych) i losartan(lek obniżający ciśnienie krwi) również zwiększają wydalanie kwasu moczowego i są przydatne u pacjentów, u których współistnieją te choroby.